പ്രമേഹരോഗികളെ സംബന്ധിച്ചിടത്തോളം ദൈവം കൽപ്പിച്ചു നൽകിയ ഒരു ഔഷധാഹാരമാണ് ഞാവൽ പഴം. പ്രമേഹരോഗികൾക്കുണ്ടാകുന്ന പ്രത്യേക ദാഹത്തെ ശമിപ്പിക്കാൻ ഞാവൽ പഴച്ചാറും മാമ്പഴച്ചാറും തുല്യ അളവിൽ ചേർത്ത് കഴിക്കുന്നത് വളരെ ഫലപ്രദമാണെന്നു കണ്ടിട്ടുണ്ട്. ഞാവൽ പഴത്തിന്റെ പട്ട, ഇല, പഴം, കുരു ഇവയെല്ലാം പ്രമേഹരോഗ ചികിത്സയിൽ പ്രാധാന്യമുള്ളതാണ്.
ഞാവൽ പഴക്കുരുവിലടങ്ങിയിരിക്കുന്ന ജംബൊലൈൻ എന്ന ഗ്ലൂക്കൊസഡിന്റെ പ്രവർത്തനം മൂലം അന്നജത്തെ പഞ്ചസാരയാക്കി മാറ്റുന്ന പ്രക്രിയ തടസ്സപ്പെടുന്നു എന്നും അതാണ് ബ്ലഡ്ഷുഗർ കുറയാൻ ഇടയാക്കുന്നതെന്നും കരുതുന്നു. കുരു ഉണക്കിപ്പൊടിച്ചു തൈരിൽ കലക്കി ദിവസം രണ്ടുനേരം വീതം കഴിച്ചാൽ രക്തത്തിലെയും മുത്രത്തിലെയും ഗൂക്കോസിന്റെ അളവ് ഗണ്യമായി കുറയുമത്രേ.
സ്ത്രീകളിലെ വന്ധ്യതയ്ക്ക് പരിഹാരമായി പറയുന്ന ചില നാടൻ ഔഷധങ്ങളുടെ കൂട്ടത്തിൽ ഞാവൽ മരത്തിന്റെ ഇളം തളിരുകളും പരാമർശിച്ചു കാണുന്നു. കാൽ ലിറ്റർ തിളച്ച വെള്ളത്തിൽ ഒരു പിടി (20 ഗ്രാം) ഞാവൽത്തളിരില രണ്ടു മണിക്കൂർ സമയം മുക്കിവച്ചശേഷം അരി ച്ചെടുത്ത കഷായം രണ്ടു ടീസ്പൂൺ തേനോ, ഒരു കപ്പു തൈരോ ചേർത്ത് കഴിക്കാനാണ് നിർദേശം.
ആയുർവേദത്തിൽ ഞാവൽ പഴം ജാരാഗ്നിവർധകവും, മൂത്രജന്യവും, മലബന്ധകാരിയുമാണ്. പിത്തരസത്തെ നിയന്ത്രിക്കുകയും വയറെരിച്ചിൽ (Burning sensation) മാറ്റുകയും ചെയ്യുന്നു. വെറും വയറ്റിൽ ഞാവൽ പഴം കഴിച്ചാൽ വായുക്ഷോഭം ഉണ്ടാകാനിടയുണ്ട്. ഭക്ഷണാനന്തരം കഴിക്കുന്നതാണുത്തമം. പാലിനോടൊപ്പം കഴിക്കുന്നത് ആശാസ്യമല്ല, ഞാവൽ പഴം കഴിക്കുന്നതിനു മൂന്നുമണിക്കൂർ മുമ്പോ പിൻപോ പാൽ കഴിക്കാൻ പാടില്ലാന്നാണു നിർദേശം.
ഛർദിയും ശരീരത്ത് നിരുമുളവർ ഞാവൽപഴം കഴിക്കാൻ പാടില്ല. അതുപോലെ പ്രസവാനന്തര ശുശ്രൂഷയിൽ കഴിയുന്ന സ്ത്രീകൾക്കും നിരാഹാര വൃതമനുഷ്ഠിക്കുന്നവർക്കും ഞാവൽ പഴം നിഷിദ്ധമാണ്.
മദ്യപാനം മൂലം കരൾവീക്കം ഉണ്ടായവർക്ക് കരളിന്റെ ആരോഗ്യത്തിനും പൊതുവെ ഹൃദയത്തിന്റെ പ്രവർത്തനത്തെ ഊർജിതപ്പെടുത്തുന്നതിനും, വിളർച്ച മാറ്റാനും, ഒരു പരിധിവരെ ഗുഹ്യരോഗമായ ഗൊണേറിയ രോഗത്തിന്റെ നിയന്ത്രണത്തിനും ഉത്തമമായ ഔഷധമാണ് ഞാവൽ പഴം. വിശപ്പില്ലായ്മ, അതിസാരം, വയറിളക്കം, മൂത്രാശയക്കല്ലുകൾ, ചർമരോഗങ്ങളിൽ ഉഗ്രനായ കുഷ്ഠരോഗം ഇവയുടെ ശമനത്തിനും ഞാവൽ പഴം ഫലപ്രദമാണ്.
ചുരുക്കത്തിൽ വേനൽക്കാലത്തെ ഉദാത്ത മധുരമായ മാമ്പഴത്തിന്റെ തൊട്ടു പിന്നാലെ മഴക്കാലത്തുലഭ്യമാകുന്ന ലഘുവായ പുളിയും, കവർ പുരസവുമുള്ള ഞാവൽ പഴം രുചിയിലും ഔഷധഗുണത്തിലും കാട്ടുന്ന വ്യത്യസ്തത പ്രകൃതിയിലെ ജൈവവൈവിധ്യത്തിന്റെ നിദർശനം കൂടിയാണ്.