വെർമി കമ്പോസ്റ്റ് അഥവാ മണ്ണിര കമ്പോസ്റ്റ് 

മണ്ണിര ഉപയോഗിച്ച് പാഴ് വസ്തുക്കളെ കൃഷിക്ക് ഉപയോഗിക്കാൻ കഴിയുന്ന ജൈവ വളം ആക്കുന്നതിനെ മണ്ണിര കമ്പോസ്റ്റിംഗ് എന്ന് വിളിക്കുന്നു. മറ്റു കമ്പോസ്റ്റിംഗ് രീതികളെ അപേക്ഷിച്ച് മണ്ണിര കമ്പോസ്ടിനുള്ള മെച്ചം ഇവ ഏകദേശം 40-45 ദിവസങ്ങൾക്കുള്ളിൽ തയ്യാറാകും എന്നതാണ്. ദ്രവിക്കുന്ന മാലിന്യങ്ങളെ സംസ്‌കരിച്ച് സസ്യപോഷകവസ്ഥുക്കളാക്കിമാറ്റുവാൻ കമ്പോസ്റ്റ് നിർമ്മാണത്തിലൂടെ സാദ്ധ്യമാണ്.

മണ്ണിരയുടെ ആമാശയത്തിൽ വെച്ചുതന്നെ ജൈവവസ്ഥൂക്കൾ നന്നായി അരച്ചെടുക്കുന്നതുമൂലം സൂക്ഷ്മജീവികളുടെ പ്രവർത്തനം വേഗത്തിലാകുന്നു. എൻസൈമുകൾ ജൈവവസ്തുക്കളെ വിഘടിപ്പിച്ച് അവയിലടങ്ങിയിരിക്കുന്ന പോഷകങ്ങളെ ചെടികൾക്കും സൂക്ഷ്മാണുക്കൾക്കും എളുപ്പത്തിൽ ആഗിരണം ചെയ്യാൻ രൂപത്തിലാക്കുന്നു. വീട്ടിൽ തന്നെ ചെറിയതോതിൽ കമ്പോസ്റ്റ് നിർമ്മിച്ചാൽ അടുക്കളതോട്ടങ്ങളിൽ ഉപയോഗിക്കാൻ കഴിയും. ഗാർഹികാവശിഷ്ടങ്ങൽ ഉപയോഗിച്ചുള്ള മണ്ണിര കമ്പോസ്റ്റ് നിർമ്മാണം വളരെ എളുപ്പത്തിൽ തന്നെ ചെയ്യാൻ കഴിയുന്നതാണ്. 

ഏകദേശം 45 സെ.മി നീളം, 30 സെ.മി വീതി, 45 സെ.മി പൊക്കമുള്ള വീഞ്ഞപെട്ടിയോ, പ്ലാസ്റ്റിക്‌ പാത്രമോ, അടിവിസ്താരമുള്ള ചട്ടിയോ ഇതിനായി ഉപയോഗിക്കാം. പെട്ടിയുടെ ചുവട്ടില് വെള്ളം വാര്ന്നു പോകാനായി രണ്ടു ദ്വാരങ്ങള് ഇടണം. വീഞ്ഞപ്പെട്ടി ചീത്തയാകാതിരിക്കാന് അടിയില് 5 സെ. മി കനത്തിൽ പ്ലാസ്റ്ററിക് ഷീറ്റ് വിരിക്കാവുന്നതാണ്. 5 സെ. മി കനത്തിത്തിൽ മണല് നിരത്തി ശേഷം 3 സെ. മി കനത്തിൽ ചകിരി ഇടുക. തുടർന്ന് മൂന്നിഞ്ച് കനത്തില് 200 ഗ്രാം/500 എണ്ണം മണ്ണിരയോടു കൂടിയ കമ്പോസ്റ്റ് അഥവാ ചാണകപ്പൊടി നിരത്തുക. ഇതിനു മുകളിൽ ഓരോ ദിവസത്തെയും അടുക്കള മാലിന്യം നിക്ഷേപിക്കുക, എല്ലായിടത്തും നിരത്തി 8 ഇഞ്ച് കാണാം ആക്കുക. (പ്ലാസ്റ്റിക്‌ , നാരങ്ങ , പുളി , എരിവുള്ളവ , എണ്ണ തുടങ്ങിയ ഒഴിവാക്കണം). മണ്ണിരയെ നിക്ഷേപിച്ചു ഏതാണ്ട് 20-25 ദിവസം കഴിഞ്ഞു മാത്രം അവശിഷ്ട്ടങ്ങൾ നിക്ഷേപിച്ചു തുടങ്ങുക. അത് കഴിഞ്ഞാൽ പെട്ടിക്കു മുകളിൽ ഒരു ചാക്ക് വിരിച്ചു അനക്കാതെ മാറ്റി വെച്ച ശേഷം ദിവസവും വെള്ളം തളിച്ച് കൊടുക്കുക.

അടുക്കള അവശിഷ്ട്ടങ്ങൾക്കൊപ്പം ഇടയ്ക്കിടെ കടലാസ് കഷണങ്ങൾ , പാതി അഴുകിയ ഇലകൾ ഇവ ഇടുന്നത് വിരകൾക്കാവശ്യമായ വായു സഞ്ചാരം കൂട്ടാൻ ഉപകരിക്കും. പെട്ടിക്കു മേലെ കമ്പിവല ഇടുന്നത് എലി, കാക്ക, മുതലായവയുടെ  പിടിയിൽ നിന്നും മണ്ണിരയെ രക്ഷിക്കും. പ്ലാസ്റ്റിക് പാത്രങ്ങളിൽ വെള്ളം ഒഴിച്ച് പെട്ടി വെക്കുകയോ അല്ലെങ്കിൽ പെട്ടി കല്ലുകൾക്ക് മുകളിൽ വെച്ചു കല്ലുകൾക്ക് ചുറ്റും ഉപ്പു/മഞ്ഞള് പൊടി വിതറുക. ഉറുമ്പിന്റെ ശല്യം ഒഴിവാക്കാൻ ആണിത്.

പെട്ടി വെയിലത്ത്‌ വെച്ചാൽ മണ്ണിരകൾ താനെ അടിയിലേക്ക് പോകും, അതിനു ശേഷം മീതെയുള്ള കമ്പോസ്റ്റ് നീക്കി പെട്ടി വീണ്ടും കമ്പോസ്റ്റ് നിർമ്മിക്കാൻ ഉപയോഗിക്കാം. രണ്ടു യുണിട്ടുകൾ ഉണ്ടെങ്കിൽ കമ്പോസ്റ്റ് നിർമ്മാണം കൂടുതൽഎളുപ്പമാകും. ഒന്ന് നിറയുമ്പോൾ അടുത്തതിൽ അവശിഷ്ട്ടങ്ങൾ ഇട്ടു കൊടുക്കാം. ആഴ്ചയിൽ ഒരിക്കൽ ജൈവ അവശിഷ്ട്ടങ്ങൾ ഒരു കമ്പ് ഉപയോഗിച്ച് ഇളക്കുന്നത് നല്ലതാണ്. മണ്ണിര കമ്പോസ്റ്റിൽ കൂടി വെള്ളം സാവദാനത്തിൽ ഒഴിച്ച് ശേഖരിക്കുന്ന തെളിഞ്ഞ ദ്രാവകം ആണ് വെർമി വാഷ്. അഞ്ചിരട്ടി വെള്ളം ചേർത്ത് നേർപ്പിച്ചു വെർമി വാഷ്‌ ചെടികൾക്ക് ഒഴിച്ച് കൊടുക്കുന്നത് ചെടികളുടെ വളർച്ചയും വിളവും വർധിക്കാൻ ഉപകരിക്കും.